رویکرد به تاریخ از منظر فلسفۀ تاریخ دیانت زردشتی

بسیاری از مکاتب فکری در جهان، خواه فلسفی یا دینی، تعبیر و رویکردی ویژه به مفهوم تاریخ و زمان ارائه کرده­اند. از این­رو، فلسفه­های تاریخ و الهیات تاریخی گوناگون و چندمنظری در این زمینه شکل گرفته­است. ایرانیان باستان نیز به همین­گونه، قائل به فلسفة خاصی از تاریخ بوده­اند که برداشت­های دینی و جهان­بینی­شان در آن منعکس می­شد. این فلسفة تاریخ، حاصل یک زمان مشخص یا متأثر از واقعه­ای خاص نبوده­است، بلکه تکاملی تدریجی را در طول هزاران سال به خود دیده، ویژگی­های خاص خود را یافته­است. دیانت زردشتی مهم­ترین عامل در شکل­دهی و جهت­دهی به این رویکرد به تاریخ در ایران ­باستان بوده­است که نگرش­های خطی و دوری را به تاریخ در بطن خویش پرورانده، به آن سمت و سوی خاصی بخشیده است. این دیدگاه هم تحت تأثیر آراء و اندیشه­های دیگر ملل قرار داشت و هم اثراتی ژرف در این­خصوص بر سایر باور­های دینی- فلسفی گذاشته­است. از این­رو، لزوم توجه به این رویکرد می­تواند آگاهی دقیق­تری از تأثیر اندیشه­های انتزاعی در شکل­گیری حیات مدنی و اجتماعی در ایران ­باستان دربرداشته باشد. این پژوهش برآن است با بررسی منابع مکتوب فکری و دینی ایران­ باستان که در متون پهلوی و بعضاً در متونی غیرایرانی آمده­است، تصویری مستند و علمی از این بعدِ اندیشۀ ایرانیان ­باستان ارائه دهد.